Η αυτογνωσία - Γέροντας Νεκτάριος Μουλατσιώτης

Του Πρωτοσυγκέλλου της Ι.Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη 19/6/2016

Στο πρώτο μέρος των άρθρων μας αναφερθήκαμε στην έννοια της Εκκλησίας και εξηγήσαμε ποιος είναι ο λόγος και ο σκοπός της υπάρξεώς της, γιατί γινόμαστε μέλη της, καθώς και γιατί πρέπει να παραμένουμε ενωμένοι εντός αυτής. Η Εκκλησία είναι το δώρο του Θεού στον άνθρωπο, με το οποίο οδηγείται στην αγιότητα και τη θέωσή του.

Στο δεύτερο μέρος των άρθρων μας, που ξεκινά τώρα, θα εξετάσουμε πώς ο άνθρωπος ως μέλος της Εκκλησίας θα διέλθει τα στάδια της καθάρσεως και του φωτισμού για να φθάσει στην θέωση, που είναι η ένωσή του με τον Θεό.

Θα ξεκινήσουμε από το πρώτο στάδιο, αυτό της καθάρσεως, το οποίο είναι και το δυσκολότερο, το πιο κοπιαστικό για τον άνθρωπο. Πρόκειται για το πρώτο στάδιο της θεραπείας της ψυχής μας, που για να το προσεγγίσουμε πρακτικά θα μας βοηθήσει η παραβολή του σπορέως, η οποία είναι χαρακτηριστική, καθώς μας παρουσιάζει αρκετές αρρωστημένες καταστάσεις της ανθρώπινης ψυχής:

Η πρώτη αρρωστημένη ανθρώπινη ψυχή, που είναι η πιο σκληρή ψυχή, παρομοιάζεται σαν δρόμος πατημένος που δεν δέχεται τον σπόρο, δεν αφήνει τον Χριστό να μπει μέσα της, Τον αρνείται, Τον διώχνει.

Έπειτα, υπάρχει μια δεύτερη ψυχή που στην επιφάνειά της έχει χώμα μαλακό, αλλά λίγο πιο κάτω κρύβεται ένας μεγάλος και σκληρός βράχος. Σ’ αυτήν εισέρχεται μεν ο σπόρος, μπαίνει δηλαδή ο Χριστός, αλλά σύντομα προσκρούει στο σκληρό και αφιλόξενο υπόστρωμα που δεν μπορεί να Τον κρατήσει. Επομένως και από αυτή την ψυχή ο Κύριος αναχωρεί.

Στη συνέχεια, μία άλλη ψυχή έχει μεν αρκετό χώμα μαλακό που επιτρέπει στον Χριστό να εισέλθει, αλλά μαζί με τον Χριστό εισέρχονται και ζιζάνια, πάθη δηλαδή βλαβερά, με τα οποία ο Κύριος αδυνατεί να συγκατοικήσει, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται και απ’ αυτήν.

Τέλος, υπάρχει η υγιής ψυχή που διαθέτει χώμα καθαρό, καλλιεργημένο, χωρίς ζιζάνια, αγκάθια και πέτρες. Εδώ ο Χριστός εισέρχεται και στήνει θρόνο άγιο, παραμένει σε αυτή την ψυχή και θεώνει τον άνθρωπο που ενώνεται μαζί Του.

Στις τρεις αυτές καταστάσεις της ψυχής, η σκληρότητα του χώματος, ο βράχος και τα ζιζάνια δεν είναι τίποτε άλλο από το μεγάλο και σκληρό εγωισμό του ανθρώπου, ο οποίος πρέπει να συνθλιβεί, για να αποκτήσει ο άνθρωπος μια ψυχή δεκτική προς τον Χριστό, συντετριμμένη και ταπεινωμένη.

Ωστόσο πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο εγωισμός δεν αφήνει τον άνθρωπο να μετανοήσει. Μετάνοια σημαίνει κυρίως αλλαγή νου. Για να αλλάξω νου πρέπει πρώτα να παραδεχθώ ότι ο τρόπος που σκέπτομαι, που ενεργώ, που συμπεριφέρομαι και που ομιλώ είναι λανθασμένος. Είναι άραγε εύκολο να γίνει αυτό; Όχι, διότι εδώ έχω να παλέψω με τον εαυτό μου, τον χειρότερο εχθρό στην πορεία μου προς την αγιότητα, αυτόν που θεωρεί ότι όλα όσα θέλει και ενεργεί είναι ορθά και σωστά.

Ο άνθρωπος από εγωιστική διάθεση προστατεύει τον εαυτό του. Μάλιστα συχνά από εγωισμό «γαυγίζει» σαν άγριος σκύλος και φωνάζει προσπαθώντας να μην πληγωθεί. Πολλές φορές όταν αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε λάθος πορεία και κάνει τραγικά σφάλματα, πληγώνεται τόσο θανάσιμα, ώστε αν δεν αναζητήσει τον Χριστό ως ιατρό για να τον θεραπεύσει οδηγείται στην κατάθλιψη και την απόγνωση.

Και οι τρεις, δηλαδή, πρώτες περιπτώσεις της ανθρώπινης ψυχής είναι θεραπεύσιμες, αρκεί ο άνθρωπος να έχει την αγαθή διάθεση να θεραπευθεί. Κι αυτό, γιατί τίποτα δεν είναι αδύνατο για τον Χριστό. Αρκεί ο άνθρωπος να αναγνωρίσει την ελαχιστότητά του, τα σφάλματά του, να νοιώσει θλίψη για τον κακό του εαυτό, να αρχίσει να εμπιστεύεται τον Θεό σαν Πατέρα του και να Του ζητά συγχώρηση. Τότε στην ψυχή του θα εισέλθει αμέσως ο Κύριος και αυτή η ψυχή θα αρχίσει να αποδίδει πολλούς και πνευματικούς καρπούς.

Στις μέρες μας η πιο διαδεδομένη ασθένεια μεταξύ των ανθρώπων είναι η κατάθλιψη, η οποία εκδηλώνεται με πολλές μορφές ψυχικής διαταραχής, όπως η νευρική ανορεξία. Παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από τέτοιες παθήσεις είναι τρομερά εγωιστικοί χαρακτήρες, που πληγώθηκαν ψυχικά σε βάθος από κάποια σοβαρή ή και ασήμαντη αφορμή.

Αν ο εγωιστής άνθρωπος δεν κατορθώσει να υποστηρίξει τον εαυτό του, αν το «εγώ» του καταπατηθεί, αν πληγωθεί θανάσιμα, μπορεί να βρεθεί σε κατάσταση τραγική. Σε μια τέτοια περίπτωση απαραίτητη είναι η βοήθεια του Θεού. Αν ο άνθρωπος δεν αναζητήσει τη βοήθεια του Χριστού, συνθλίβεται και οδηγείται πολλές φορές στην απελπισία. Η εμπειρία των Αγίων μάς διδάσκει ότι οι δαίμονες της απελπισίας προσπαθούν σύντομα να παραδώσουν τη σκυτάλη τους στους δαίμονες της αυτοκτονίας.

Πρώτο σκαλοπάτι της καθάρσεως είναι η αυτογνωσία. Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ο άνθρωπος που ζητά την ψυχική του ελευθερία και ποθεί τη σωτηρία του ως μέλος της Εκκλησίας του Χριστού είναι η αυτογνωσία. Να μπορέσει, δηλαδή, να διακρίνει τον εαυτό του καθαρά. Τον εαυτό του για τον οποίο έχει φτιάξει μια ψεύτικη ιδανική εικόνα, που την θαυμάζει και την καμαρώνει, με αποτέλεσμα πάντα να φταίνε οι άλλοι και ποτέ ο ίδιος! Όπως στις παθήσεις του σώματος χρειάζεται πριν από τη θεραπεία να γίνει διάγνωση της ασθένειας, έτσι και για την αρρωστημένη κατάσταση της ψυχής του ο άνθρωπος έχει ανάγκη πρώτα να «έλθει εις εαυτόν», όπως έκανε ο άσωτος υιός της παραβολής του Χριστού.

Αδελφέ μου, αν ποθείς την κάθαρση της ψυχής σου, μελέτησε τον εαυτό σου. Αν αδυνατείς, αναζήτησε τη βοήθεια των πνευματικών αγίων ανθρώπων, που θα φωτίσουν το εσωτερικό σου σκοτάδι, ώστε να διακρίνεις τον πραγματικό εαυτό σου. Ζήτησε τη βοήθεια του Ιησού σ’ αυτή την προσπάθειά σου. Μόνος σου δεν θα μπορέσεις ποτέ να δεις ποιος είσαι πραγματικά. Άκου την φωνή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου που φωνάζει: «Κύριε δώρησέ μοι του οράν τα εμά πταίσματα».

Έχε όμως κατά νου, ότι το ν’ αποκτήσουμε την αυτογνωσία δεν είναι δικό μας επίτευγμα, αλλά δώρο του Θεού. Αν δεν ζητήσουμε αυτό το δώρο από το Θεό, θα ζούμε για πάντα στο σκοτάδι με την πλάνη ότι είμαστε σωστοί και καλοί άνθρωποι και ότι όλοι οι γύρω μας βρίσκονται σε λάθος.

Είναι ανάγκη, λοιπόν, να ζητήσουμε από τον Κύριο να μας χαρίζει αυτό το δώρο, να μπορούμε να βλέπουμε το φταίξιμό μας, να βλέπουμε καθαρά τον εαυτό μας. Και να είμαστε σίγουροι ότι ο Κύριος θα μας ακούσει στο αίτημά μας σύντομα, αρκεί να αποφασίσουμε να πολεμήσουμε τον εγωισμό μας, που δημιουργεί ένα αδιαπέραστο εμπόδιο στο άπλετο φως που σκορπίζει ο Χριστός ακόμα και στις πιο σκοτεινές και δυστυχισμένες ψυχές.

Ο Κύριός μας, ο Ιησούς Χριστός, το Φως το αληθινό, ας μας χαρίσει την αυτογνωσία, που είναι το πρώτο στάδιο της καθάρσεως της ψυχής μας. Σε Αυτόν να δώσουμε όλοι εν ενί στόματι και μια καρδία, πάσα δόξα και τιμή νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

[ Πίσω ]