Δάκρυα μετανοίας και χαροποιά δάκρυα

Του Πρωτοσυγκέλλου της Ι.Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη

Για να επιτύχουμε, αδελφοί μου, την κάθαρση της ψυχής μας που αποτελεί το πρώτο στάδιο σωτηρίας της, αναφέραμε ως πρώτο βήμα καθάρσεως την αυτογνωσία της ψυχικής μας καταστάσεως. Όπως κάθε γιατρός κάνει πρώτα διάγνωση της ασθένειας που έχουμε και μετά εισέρχεται στη θεραπεία της, το ίδιο συμβαίνει και με την ψυχή μας. Είναι αναγκαίο, δηλαδή, να δούμε και να αναγνωρίσουμε τα αμαρτήματα, τα ανομήματα και τα πάθη που έχει αποκτήσει η ψυχή μας, ώστε να γίνει διάγνωση της ψυχικής καταστάσεώς μας. Στην εκκλησιαστική ορολογία αυτό ονομάζεται «αυτογνωσία».

Η αυτογνωσία, ωστόσο, όπως έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο μας και δεν πρέπει να το ξεχνούμε, δεν είναι κάτι που μπορεί να αποκτήσει από μόνος του ο άνθρωπος, αλλά πρόκειται για δώρο του Θεού προς αυτόν. Η ευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου αναφέρει συγκεκριμένα: «δώρησέ μοι, Κύριε, του οράν τα εμά πταίσματα». Εάν, δηλαδή, ο Κύριος δεν δωρίσει στον άνθρωπο το χάρισμα της αυτογνωσίας, δεν θα μπορέσει ποτέ ο άνθρωπος να φτάσει σε αυτήν. Να είστε βέβαιοι, όμως, ότι όποιος την ζητά με ταπείνωση, την λαμβάνει ως δώρο Θεού.
Δεύτερο σκαλοπάτι της καθάρσεως είναι η αλλαγή πορείας της ζωής, που στην εκκλησιαστική γλώσσα ονομάζεται «μετάνοια», δηλαδή αλλαγή τρόπου σκέψεως, αλλαγή νοός. Όποιος δεν προ-νόησε, αυτός μετα-νόησε. Αλλά και η μετάνοια δίνεται από τον Θεό ως δώρο και δίνεται μόνον σε εκείνους που πραγματικά την ποθούν και την αναζητούν με ταπείνωση.

«Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα». Ο Κύριός μας είναι Εκείνος που θα ανοίξει την πύλη της μετανοίας. Μόνοι μας δεν μπορούμε να μετανοήσουμε ειλικρινά. Ο ανθρώπινος εγωισμός διώχνει τη χάρη του Θεού. Το εγωιστικό μας πνεύμα μάς απομακρύνει από τον Θεό. Η ταπείνωση, όμως, έλκει τον Θεό και τη χάρη Του και τότε η δέηση και η παράκλησή μας εισακούγεται και Εκείνος, που είναι Ο επιβλέπων επί τους ταπεινούς τη καρδία, δίνει ως δώρο τη μετάνοια, την αυτογνωσία και ό, τι άλλο είναι καλό και συμφέρον για την ψυχική μας σωτηρία. Τα δύο, επομένως, πρώτα σκαλοπάτια, για να επιτευχθεί η κάθαρση της ψυχής μας, είναι η αυτογνωσία και η μετάνοια, τα οποία αποτελούν δώρα του Θεού προς τον άνθρωπο.

Με το σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε το τρίτο σκαλοπάτι της καθάρσεως, που κι αυτό αποτελεί δώρο του Θεού. Αυτό το σκαλοπάτι είναι τα δάκρυα. Αλλά όχι οποιαδήποτε συναισθηματικά δάκρυα, αλλά τα δάκρυα της μετανοίας. «Δάκρυα δος μοι ο Θεός, ως ποτέ τη γυναικί τη αμαρτωλώ», ψάλλει η Εκκλησία μας. Δάκρυα όχι συναισθηματικά, αλλά δάκρυα μετανοίας, σαν κι αυτά που έχυσε η αμαρτωλή γυναίκα, καθώς άλειφε τα πόδια του Κυρίου μας με μύρο προ του ενταφιασμού Του. Τέτοια δάκρυα παρακαλούμε να δώσει ο Κύριός μας και στα δικά μας μάτια. Αυτά τα δάκρυα της μετανοίας αποτελούν το τρίτο σκαλοπάτι στο στάδιο της καθάρσεως, διότι, όπως η βροχή και το νερό καθαρίζουν τα πάντα, έτσι και τα δάκρυα αυτά καθαρίζουν τον καθρέφτη της ψυχής μας.
Τα δάκρυα αυτά, όμως, δεν είναι ανθρώπινα, αλλά είναι δάκρυα που προέρχονται από τον Θεό ως δώρο προς εκείνους που πραγματικά πόθησαν και ποθούν τη μετάνοια, την οποία ο Κύριος χαρίζει ως δώρο σε κάθε έναν που με ταπείνωση την ζητεί και την ποθεί. Είναι δάκρυα που προέρχονται από τον πόνο της ειλικρινούς μετανοούσης καρδιάς.

Όποιος λάβει ως δώρο από τον Θεό τη μετάνοια, αυτός συντρίβεται, αρχίζει η καρδιά και η ψυχή του να πονά, διότι βλέπει το κατάντημά του, τις πτώσεις του και το κατρακύλισμα της ψυχής του προς τον βόρβορο της αμαρτίας. Αισθάνεται το «πυρ» της κολάσεως ήδη να κατακαίει τις σάρκες του. Κατανοεί ότι αίτιος του κακού που προκλήθηκε στον εαυτό του είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Θρηνεί και πονά, όπως θρηνούσε και ο Αδάμ όταν έχασε τον αγαπημένο του Παράδεισο. Λέει ο υμνωδός, «εκάθησεν Αδάμ απέναντι του Παραδείσου και έκλαιε πικρώς…». Αυτά είναι τα δάκρυα της μετανοίας.

Πονά και θλίβεται η ψυχή του ανθρώπου, διότι έκανε τον ίδιο τον Θεό που είναι ο πλάστης και ο δημιουργός του, να πονέσει. Για κάθε καρφί του Σταυρού και για κάθε αγκάθι του στεφάνου που εισέρχεται στην κεφαλή του Ιησού Χριστού, καθώς και για κάθε φραγγέλωμα, μαστίγωμα, ράπισμα, ύβρη και φτύσιμο στο πρόσωπο του Ιησού, αισθάνεται ότι αίτιος είναι ο ίδιος. «Πάσχει ο Κύριος εξ’ αιτίας μου…». Ο Χριστός υποφέρει, πονά, συνθλίβεται, σταυρώνεται και οδηγείται στο θάνατο και η αιτία για όλα αυτά είμαι εγώ που αμάρτησα και αμαρτάνω.

Οι πόνοι του Ιησού, γίνονται τώρα μαχαιριές στη μετανοημένη καρδιά του ανθρώπου. Θυμηθείτε τον Πέτρο, που πρόδωσε και αρνήθηκε τον Ιησού. Όταν, όμως, ήλθε η μετάνοια, εξήλθε της αυλής και έκλαιε πικρώς. Αλλά και όλα τα χρόνια της ζωής του η προδοσία αυτή τον συνόδευε και υπέφερε ψυχικά! Πονούσε και έκλαιε! Άκουγε μέσα του τη φωνή του γλυκύτατου Ιησού και διδασκάλου του να φωνάζει: «Πέτρο, φιλείς με; Πέτρο, με αγαπάς;». Κοιτούσε δεξιά και αριστερά και απαντούσε με μάτια βουρκωμένα: «Ναι, Κύριε, συ γνωρίζεις ότι φιλώ σε».

Αλλά και ο Προφητάναξ Δαυίδ μετά την πτώση του, έχυσε ποτάμια δακρύων από τα μάτια του. Ο ίδιος στους «Ψαλμούς» του θα γράψει: «λούσω καθ’ εκάστην νύκτα την κλίνη μου, εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. 6 στιχ. 7). Λουτρό καθαρισμού τα δάκρυά της μετανοίας: «πλύνον με τοις δάκρυσί μου, κάθαρον αυτοίς με, Λόγε», θα γράψει ο Άγιος Συμεών, ο νέος Θεολόγος. «Δια τούτο σοι προσήλθον ως οράς μετά δακρύων και ψυχής συντετριμμένης…», «τους θερμώς μετανοούντας και καθαίρεις και λαμπρύνεις και φωτός ποιείς μετόχους, κοινωνούς θεότητός σου…».

Πράγματι, τα δάκρυα της μετανοίας είναι δάκρυα που προέρχονται από πόνο ψυχής. Είναι δάκρυα πόνου και πένθους για την αμαρτία που προκλήθηκε στην ψυχή μας. Πονά η καρδιά. Υποφέρει. Δεν σε αφήνει να κοιμηθείς. Μιλά η καρδιά και κράζει: «Ιησού, Κύριέ μου, ελέησόν με. Συγχώρα με, Κύριε». Και ο πόνος αυτός φέρει τα δάκρυα στους οφθαλμούς των ανθρώπων.

Με αυτά τα δάκρυα ο Κύριος καθαρίζει και λαμπρύνει την ψυχή όσων μετανόησαν θερμά. Αυτά τα δάκρυα μάς κάνουν μετόχους του θείου φωτισμού, ώστε να γίνουμε κοινωνοί της θεότητος. Να φθάσουμε, δηλαδή, στη θέωση.
Τα δάκρυα της μετανοίας είναι δάκρυα καθαρτικά, τα οποία και διαδέχονται δάκρυα χαροποιά. Αυτά είναι τα δάκρυα που δίνει ο Χριστός και κάνουν την ψυχή και την καρδιά του ανθρώπου να χαίρεται, διότι αντιλαμβάνεται πλέον ο μετανοημένος άνθρωπος ότι ο Κύριος τον δέχθηκε και πάλι κοντά Του και είναι παιδί δικό Του. Η χαρά που αισθάνεται η ψυχή του ανθρώπου, που διά των δακρύων της μετανοίας γίνεται δεκτή από τον Θεό, είναι απερίγραπτη, ουράνια και ανεκλάλητη. Ζώντας ο άνθρωπος εδώ στη γη τη χαρά του Παραδείσου, τρέχουν από τους οφθαλμούς του τα χαροποιά δάκρυα. Ας χαιρόμεθα, διότι μας βεβαιώνει ο άγιος Ιωάννης, ο υιός της Ανθούσης, ο Χρυσορρήμων: «ου γαρ πόρνην προσελθούσαν σοι μετά δακρύων απέφυγες, ουδέ τελώνην απεβάλου μετανοήσαντα…».

Εμείς, αδελφοί μου, ας παρακαλούμε τον Άγιο Εφραίμ, που ήταν άνθρωπος των δακρύων (όπως λέγει και το τροπάριό του «Ταις των δακρύων σου ροαίς της ερήμου το άγονον εγεώργησας…»), να δίνει και σε εμάς ο Κύριός μας, ο Ιησούς Χριστός, κατά τη διάρκεια της προσευχής μας, αλλά και οποιαδήποτε άλλη στιγμή θέλει, καθημερινά δάκρυα, για να καθαρίζεται η ψυχή μας.
Ας καλλιεργούμε, όμως, και μόνοι μας τα δάκρυα, αδελφοί μου, σκεπτόμενοι την ημέρα του θανάτου μας και την ώρα που το σώμα μας θα βρίσκεται νεκρό μέσα στο φέρετρο και θα οδηγείται στον τάφο για να μας θάψουν… Με τέτοιες σκέψεις η ψυχή θα κατανυγεί και ο Κύριος θα μας δώσει τα δάκρυα της μετανοίας για όλα τα αμαρτήματα που πλήγωσαν το σώμα του Κυρίου και Θεού μας, Ιησού Χριστού.

Τότε θα αισθανθούμε ξαφνικά ότι η καρδιά και η ψυχή μας απαγγέλλει μόνη της το: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό». Η νοερά προσευχή θα ενεργοποιηθεί από τον Θεό και ως δώρο θα γίνει καρδιακή. Και τότε! Ω, τότε θα ζούμε στον Παράδεισο, ενώ θα πατάμε στη γη. Θα συναναστρεφόμαστε Αγίους και αγγέλους, ενώ θα ζούμε μέσα στον κόσμο. Θα ζούμε τότε ανεκλάλητες στιγμές, τα χαροποιά δάκρυα θα γεμίζουν καθημερινά τους οφθαλμούς μας και η ψυχή μας από μόνη της θ’ αναφωνεί το: «Δόξα σοι Κύριε, δόξα σοι», όπως το ψάλλουν ακατάπαυστα στους ουρανούς οι Άγγελοι.
Τα καθαρτικά και χαροποιά δάκρυα της μετανοίας είναι το τρίτο σκαλοπάτι της καθάρσεως, το οποίο εύχομαι, αδελφοί μου, να σας αξιώσει ο Κύριός μας να το ζήσετε ως δώρο δικό Του. Παρακαλώ δε την αγάπη σας, να προσεύχεσθε και διά τον γράφοντα να βιώσει τα δάκρυα της μετανοίας και τα χαροποιά δάκρυα. Αμήν.

[ Πίσω ]