Στίς αρχές τού Σεπτεμβρίου ζήσαμε τίς συνέπειες τού φοβερού σεισμού που έγινε στήν Αθήνα, τόν οποίον αισθάνθηκαν καί άλλες περιοχές τής Ελλάδος. Προηγουμένως είχαμε συγκλονισθή από τά φοβερά αποτελέσματα τού σεισμού στήν Τουρκία. Η γή σειόταν ολόκληρες ημέρες καί ταυτόχρονα σείονταν καί οι καρδιές των ανθρώπων.

 

Κατά τήν διάρκεια τών σεισμών αυτών μάς δόθηκε η δυνατότητα να δούμε τόν ανθρώπινο πόνο, από τήν απώλεια αγαπητών προσώπων, και συμπονέσαμε μαζί τους, νά δούμε άλλους ανθρώπους νά χάνουν όλη την περιουσία τους γιά τήν απόκτηση τής οποίας κουράστηκαν μια ολόκληρη ζωή, μάς δόθηκε όμως καί ευκαιρία νά διαπιστώσουμε τον ηρωϊσμό τών ανδρών τής ΕΜΑΚ, οι οποίοι μέ αυτοθυσία έμπαιναν μέσα στά συντρίμια γιά νά ανασύρουν ζωές, καθώς επίσης είδαμε καί τό

ενδιαφέρον άλλων ανθρώπων που έτρεχαν γιά νά συμπαρασταθούν ποικιλοτρόπως.

 

Δέν μάς άφησε απαθείς η συνδρομή διαφόρων ομάδων διασώσεως άλλων κρατών που ήλθαν νά βοηθήσουν καί έδειξαν έτσι την αλληλεγγύη τους. Παρά ταύτα δέν μπορεί κανείς νά αγνοήση καί την ανευθυνότητα πολλών που ήταν υπεύθυνοι γιά τήν κατασκευή των καταρρευσάντων οικοδομημάτων. Οι σεισμοί συνδέονται μέ τήν ζωή τών ανθρώπων σέ όλες τις ιστορικές περιόδους.

 

Η ιστορία διασώζει μνήμες τέτοιων καταστρεπτικών σεισμών που είχαν φοβερές συνέπειες καί σε ανθρώπους καί σέ άλλα αντικείμενα. Μέσα στό Συναξάριο της Εκκλησίας, που διαβάζεται καθημερινά κατά τήν ακολουθία του Όρθρου, διασώζονται οι μνήμες τέτοιων φοβερών σεισμών. Καί τό ότι ετέθησαν στό Συναξάριο, αυτό ήταν έκφραση τής ευγνωμοσύνης προς τον Θεό γιά τήν σωτηρία, αλλά καί τής παρακλήσεως πρός Αυτόν για νά μή συμβούν εκ νέου τέτοιες καταστροφικές ενέργειες.

 

Ο αείμνηστος Πρωτ. π. Ιωάννης Ράμφος σέ μιά μελέτη μέ τίτλο «Μνήμαι σεισμών» κάνει λόγο γιά τούς σεισμούς οι οποίοι πέρασαν μέσα στά συναξάρια τής Εκκλησίας. Στό τέλος δέ έχει συμπεριλάβει καί ειδική ακολουθία τήν οποία εκποίησε ο αείμνηστος υμνογράφος τής Μεγάλης τού Χριστού Εκκλησίας μοναχός Γεράσιμος

Μικραγιαννανίτης. Η ακολουθία αυτή τιτλοφορείται: «ικετήριος και Ευχαριστήριος» καί έγινε «εις ανάμνησιν τών εν έτει 1953 γενομένων σεισμών εις τάς Ιονίους Νήσους, Κεφαλληνίαν, Ζάκυνθον καί Ιθάκην» καί ψάλλεται τήν 11ην Αυγούστου.

 

Στήν συνέχεια τού κειμένου αυτού θά ήθελα νά αναφερθώ στους σεισμούς που μνημονεύονται στό εκκλησιαστικό Μηνολόγιο.

 

α) Δύο σεισμοί έγιναν τήν 25η Σεπτεμβρίου: «ανάμνησις τού μεγάλου σεισμού, εν η τελείται η εν τώ αέρι αρπαγή τού παιδός» καί την 26η Ιανουαρίου: «μνήμη τού μεγάλου σεισμού». Μερικοί ισχυρίζονται ότι πρόκειται γιά έναν σεισμό, που άρχισε τήν 26η Σεπτεμβρίου καί τελείωσε τήν 26η Ιανουαρίου, αλλά ο αείμνηστος π. Ιωάννης Ράμφος ισχυρίζεται ότι πρόκειται γιά δύο σεισμούς, από τούς οποίους ο πρώτος (25 Σεπτεμβρίου) συνεχίστηκε γιά τέσσερις μήνες καί ο δεύτερος (26 Ιανουαρίου) συνεχίστηκε γιά τρείς μήνες, οπότε υπήρξαν δύο κύριοι σεισμοί μέ τίς μετασεισμικές δονήσεις τους. Ο πρώτος έγινε στήν αρχή τής βασιλείας τού Θεοδοσίου τού Β' (408-450) καί ο δεύτερος στό τέλος τής βασιλείας του.

Ο χρονογράφος Θεοφάνης διασώζει τήν πληροφορία ότι τόσο φοβήθηκαν οι Βυζαντινοί από τόν σεισμό τής 25ης Σεπτεμβρίου, ώστε έφυγαν έξω από τήν πόλη «καί ήσαν διημερεύοντες σύν τώ επισκόπω εν ταίς προς Θεόν δεήσεσι λιτανεύοντες». Μάλιστα, κατά τήν διάρκεια της λιτανείας «κυμαινομένης τής γής καί παντός τού λαού κράζοντος το Κύριε, ελέησον» ένα μικρό παιδί ηρπάγη στόν αέρα καί άκουσε μια θεϊκή φωνή που τού έλεγε νά αναγγείλη στόν επίσκοπο καί τόν λαό να ψάλλουν τόν ύμνο «άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς, μηδέν έτερον προστιθέντας», επειδή μερικοί αιρετικοί «θεοπασχίται» προσέθεταν τό «σταυρωθείς Θεός». Ο ύμνος αυτός, χωρίς τήν προσθήκη «σταυρωθείς Θεός», μέ εντολή τού Πατριάρχου Πρόκλου καί τής βασίλισσας Πουλχερίας θεσπίστηκε να ψάλλεται σέ ολόκληρη τήν τότε αυτοκρατορία. Κατά τήν διάρκεια τού σεισμού τής 26ης Ιανουαρίου γκρεμίστηκαν τά τείχη τής Κωνσταντινουπόλεως, πολλά τμήματα τής Πόλεως καί πολλές οικίες, καθώς επίσης «ο λιμήν τών Τρωαδισίων καί τό Χαλκούν

Τετράπυλον».

 

β) Ο σεισμός τής 7ης Οκτωβρίου τού έτους 524 επί τού αυτοκράτορος Ιουστινιανού τού Α'. Στά Συναξάρια γράφεται «μνήμη τής μετά φιλανθρωπίας επενεχθείσης ημίν φοβεράς απειλής τού μεγάλου σεισμού».

 

γ) Ο σεισμός τής 26ης Οκτωβρίου τού έτους 740 μ.Χ. Ο σεισμός αυτός διήρκησε επί ένδεκα ή δώδεκα μήνες. Ο χρονογράφος Θεοφάνης γράφει: «επτωήθησαν εκκλησίαι καί μοναστήρια, λαός τε πολύς τέθνηκεν». Έπεσαν πολλοί ανδριάντες «τά τε χερσαία τής πόλεως τείχη και πόλεις καί χωρία εν τή Θράκη καί η Νικομήδεια εν Βιθυνία καί η Πραίνετος καί η Νίκαια, εν η μία εσώθη Εκκλησία». Μάλιστα παρατηρήθηκε καί αλλαγή τών ορίων τής θαλάσσης σέ μερικά σημεία. Σέ ανάμνηση αυτού τού μεγάλου καί φοβερού σεισμού, ο υμνογράφος τής Εκκλησίας άγιος Ιωσήφ συνέγραψε ειδικό κανόνα, ο οποίος ψάλλεται τήν 26η Οκτωβρίου, κατά τήν οποία ψάλλουμε καί τήν ακολουθία τού αγίου Δημητρίου, καί διασώζεται μέχρι σήμερα.

 

δ) Ο σεισμός τής 14ης Δεκεμβρίου τού έτους 557 μ.Χ. Στό Συναξάριο τής Εκκλησίας γράφεται: «Μνήμη τής μετά φιλανθρωπίας επενεχθείσης ημίν φοβεράς απειλής τού σεισμού, ής παρ' ελπίδα πάσαν ελυτρώσατο ημάς ο φιλάνθρωπος Κύριος».

Πρόκειται γιά έναν φοβερό σεισμό οπυ διήρκησε δέκα ημέρες. Ο χρονογράφος Θεοφάνης αναφέρει ότι έπαθαν μεγάλες ζημιές τά δύο τείχη της Κωνσταντινουπόλεως, κατέπεσαν πολλές Εκκλησίες, θυσιαστήρια τών Εκκλησιών καί Κιβώρια, ισοπεδώθηκαν ολόκληρες περιοχές, γι' αυτό γράφει: «καί ουκ ήν τόπος ή προάστειον, ο ουκ έπεσεν από τής φοβεράς απειλής τού σεισμού». Τόσο μεγάλος και φοβερός ήταν ο σεισμός ώστε «ου μέμνηται άνθρωπος επί τής γής εν τή γεννεά εκείνη». Ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός ο Α' «ουκ εφόρεσε τό στέμμα επί ημέρας μ' (σαράντα), αλλά καί τή αγία τού Χριστού γεννήσει χωρίς αυτό (τό στέμμα) προσήλθεν εν τή Εκκλησία». Ο Κεδρηνός αναφέρει ότι χωρίς στέμμα προσήλθε καί κατά τόν εορτασμό τών Θεοφανείων. Φαίνεται ότι έγινε μεγάλη καταστροφή καί υπήρξαν πολλά ανθρώπινα θύματα.

 

ε) Ο σεισμός τής 9ης Ιανουαρίου τού έτους 1870 στήν αρχή της βασιλείας του Βασιλείου τού Α' ήταν διαρκείας σαράντα ημερών.               

Δηλαδή οι μετασεισμικές δονήσεις κράτησαν σαράντα ημέρες. Ο χρονογράφος Νικήτας Παφλαγών, αφού τόν αποκαλεί «φρικωδέστατον», λέγει: κατεδαφίστηκαν πολλές Εκκλησίες, στοές καί οικίες «κτηνών τε καί ανθρώπων αμύθητος γέγονε πανωλεθρία» καί αυτός ο Ναός τής Αγίας Σοφίας διακινδύνευσε νά ραγίση, εάν οι

κρατούντες δέν τόν επιμελούντο.

 

στ) Ο σεισμός τής 17ης Μαρτίου τού έτους 790, κατά τούς χρόνους τού Κωνσταντίνου τού Βασιλέως.

 

ζ) Ο σεισμός τής 16ης Αυγούστου τού έτους 542. Μάλιστα οι χρονογράφοι Γεδεών καί Θεοφάνης στίς περιγραφές τους ομιλούν για σεισμό φοβερό κατά τόν οποίον γρκεμίστηκαν Εκκλησίες, σπίτια και τό τείχος τής Κωνσταντινουπόλεως «καί απέθανον πολλοί καί εγένετο φόβος μέγας». Ο σεισμός αυτός κράτησε σαράντα ημέρες. Ο Θεοφάνης γράφει: «καί πρός ολίγον οι άνθρωποι κατενύγησαν λιτανεύοντες και προεδρεύοντες καί εις τάς εκκλησίας μένοντες, καί φιλανθρωπίας Θεού γενομένης επί τό χείρον γεγόνασι».

 

Οι πληροφορίες αυτές τίς οποίες συνεγκέντρωσε ο αείμνηστος π. Ιωάννης Ράμφος είναι πολύ σημαντικές καί μάς δίδουν τήν δυνατότητα νά κάνουμε τίς ακόλουθες παρατηρήσεις, οι οποίες βέβαια έχουν σχέση καί μέ τούς συγχρόνους σεισμούς.

 

 

2. Οι σεισμοί ήταν πάντοτε συνδεδεμένοι μέ τήν ζωή τών ανθρώπων καί βέβαια είχαν αρνητικές καί θετικές συνέπειες.

O Καθηγητής κ. Βασίλειος Παπαζάχος, σέ ένα παλαιότερο άρθρο του ανέλυσε τίς σύγχρονες θεωρίες γιά τούς σεισμούς, σύμφωνα μέ τις οποίες ανάλογα μέ τίς κινήσεις, τήν απομάκρυνση ή τή σύγκλιση των λιθοσφαιρικών πλακών, τά πετρώματα στά όρια τών πλακών αυτών τεντώνονται ή συμπιέζονται, μέ αποτέλεσμα νά σπάζουν απότομα και έτσι δημιουργούνται τά ρήγματα, τά οποία ανάλογα μέ τό μήκος τους προξενούν τό μέγεθος τού σεισμού. Στήν συνέχεια λέγει:

 

«Οι σεισμοί αποτελούν μέρος τής φυσικής διαδικασίας γένεσης και εξέλιξης τής γής. Είναι η διαδικασία που δημιούργησε τά βουνά και τά δάση, τίς εύφορες πεδιάδες, τίς όμορφες θάλασσες καί τόν ορυκτό πλούτο. Συνεπώς, οι σεισμοί είναι οι εκδηλώσεις τής εξαιρετικής αλλά καί σπάνιας στό σύμπαν τεκτονικής δραστηριότητας (ζωντάνιας) τής γής, που τήν κάνουν πολύ φιλόξενη γιά τόν άνθρωπο. Την διαδικασία αυτή όχι μόνον δέν μπορούμε αλλά ούτε μάς συμφέρει να τήν αλλάξουμε. Συνεπώς τόσο η γένεση τών σεισμών όσο καί η εμφάνιση τού ανθρώπου στή γή, έχουν τήν ίδια αιτία. Γι' αυτό πρέπει νά μάθουμε νά ζούμε μέ τούς σεισμούς καί νά αναζητούμε συνεχώς καλύτερους τρόπους μείωσης τών αρνητικών συνεπειών τους».

 

 

3. Οι σεισμοί, κατά τό Συναξάριο τής Εκκλησίας, συνδέονται μέ την φιλανθρωπία καί τούς οικτιρμούς τού Θεού. Αλλού λέγεται «μνήμη τής μετά φιλανθρωπίας επενεχθείσης υμίν φοβεράς απειλής του σεισμού», καί αλλού «μνήμη τής μετά οικτιρμών επενεχθείσης ημίν εν τοίς καιροίς εκείνοις φοβεράς απειλής τού σεισμού». Δεν μπορούμε νά εισέλθουμε στόν σκοπό τής Προνοίας τού Θεού καί να ερευνήσουμε γιατί επιτρέπει καί παραχωρεί ο Θεός τήν εμφάνιση ενός σεισμού, κατά τό ψαλμικό: «ο επιβλέπων επί τήν γήν καί ποιών αυτήν τρέμειν». Πάντως μέσα από τούς σεισμούς τής γής, γίνονται καί άλλες σεισμικές δονήσεις, πνευματικές καί σωτηριώδεις, σώζονται ποικιλοτρόπως οι άνθρωποι μέ τήν φιλανθρωπία τού Θεού.

 

4. Οι Χριστιανοί τής εποχής εκείνης ήξεραν νά αντιμετωπίζουν όλα τά θέματα, ακόμη καί αυτούς τούς σεισμούς, μέ τήν δέουσα προσοχή καί τό εκκλησιαστικό τους φρόνημα. Από τήν πρώτη ώρα έκαναν λιτανείες καί προσευχές. Μάλιστα, κατά τήν διάρκεια τών λιτανειών, όπως είδαμε, είχαμε καί θαυματουργικές εκδηλώσεις, ήτοι τήν αρπαγή τού παιδιού καί τήν θέσπιση τού ορθοδόξου τρισαγίου ύμνου. Γι' αυτό καί υπάρχουν τροπάρια, Κανόνες, παρακλήσεις, ευχές γιά την περίπτωση σεισμών. Εκτός από μερικές περιπτώσεις, που είδαμε στην Τηλεόραση, κατά τίς οποίες οι διασωθέντες ευχαριστούσαν τόν Θεό, δέν είδαμε αυτές τίς λιτανείες, τίς προσευχές, ή καί αυτές που έγιναν δέν θεώρησαν καλό νά τίς δείξουν τά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οπότε αυτό δείχνει τήν διαφορά τής νοοτροπίας των ανθρώπων τής τότε καί τής σύγχρονης εποχής.

 

5. Οι σεισμοί καί ο τρόπος αντιμετωπίσεώς τους δείχνει καί μια άλλη πραγματικότητα. Οι χρονογράφοι μάς λένε ότι κατά τήν διάρκεια τών σεισμών οι άνθρωποι κατενύγησαν, έκαναν προσευχές, μετανόησαν, αλλά «καί πάλιν φιλανθρωπίας Θεού γενομένης επί τό χείρον γεγόνασι», δηλαδή όταν ο Θεός μέ τήν φιλανθρωπία Του σταμάτησε τούς σεισμούς, τότε ότι μόνον επανήλθαν στήν προηγούμενη ζωή της αμαρτίας, αλλά έκαναν καί χειρότερα. Δείχνει αυτό τήν τρεπτότητα τών ανθρώπων καί τήν σκοπιμότητα που δείχνουν σέ διάφορες φάσεις τής ζωής τους.

 

Νά παρακαλούμε τόν Θεό νά μάς απαλλάξη από τούς σεισμούς ή νά τους περιορίση καί ο Ίδιος νά επεμβαίνη θαυματουργικά, καθώς επίσης να μάς βοηθά γιά να υπερβαίνουμε τόν φόβο τού θανάτου, αφού αυτός ο φόβος δημιουργεί πανικό, απελπισία καί όλα τά παρεπόμενά τους. Να ευχηθούμε στόν Θεό νά αναπαύση τίς ψυχές τών ανθρώπων που πέθαναν μέσα στά συντρίμια τών κατεδαφισθέντων οικοδομημάτων, καθώς επίσης νά δίδη κουράγιο στούς πονεμένους καί νά επουλώση γρήγορα τις πληγές τους. Νά παρακαλέσουμε ακόμη τόν Θεό νά φωτίση τους μηχανικούς νά κάνουν καλά τό καθήκον τους, αλλά καί νά προσφέρη τά πνευματικά Του αγαθά σέ αυτούς που μέ κίνδυνο τής ζωής τους έσωσαν καί βοήθησαν ποικιλοτρόπως τούς εγκλωβισθέντας αδελφούς μας.

 

 

 

Αναδημοσίευση από τήν μηνιαία έκδοση τής Ι.Μ. Ναυπάκτου

«Παρέμβαση»

Σεπτέμβριος 1999 τεύχος 44.

 

Οι φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα http://www.imdleo.gr
Λιτανεία της Εικόνας Άξιον Εστί στο Άγιον Όρος την Δευτέρα του Πάσχα 9/4/2007